Atalarımızın uzun deneyimlere dayanan yargılarını genel kural, bilgece düşünce ya da öğüt olarak düsturlaştıran ve kalıplaşmış biçimleri bulunan herkesçe benimsenmiş özlü sözlere atasözü denir. Atasözleri Osmanlıcada “mesel” ya da “darb-ı mesel” olarak geçer. İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ise “sav” olarak geçer.
- Sosyal olayların nasıl olageldiklerini uzun bir gözlem ve deneme sonucu olarak tarafsızca bildirirler.
- Kalıplaşmış, kısa ve özlü sözlerdir.
- Tabiat olaylarının nasıl olageldiklerini uzun bir gözlem sonucu olarak belirtirler.
- Denemelere ya da mantığa dayanarak doğrudan doğruya ahlak dersi ve öğüt verirler. Bazıları dolaylı yoldan öğüt verir.
- Atasözlerinde cinas, aliterasyon, seci, benzetme, mübalağa, intak, teşhis, tezat ve tevriye gibi sanatlara başvurulur. Yiğitlik, mertlik, konukseverlik, aile, akrabalık, komşuluk, dostluk, görgü kuralları, sağlık, ölüm, tarım, hayvancılık, iklim, takvim, hayvanlar, din gibi konular işlenmiştir.
- Çoğu bir iki cümledir. Daha uzun olanları da vardır. En çok geçmiş zaman kipi, kimi zaman da emir kipi de kullanılır. Geniş zaman ve gereklilik kipiyle kullanılanlar da vardır. Eksiltili cümle biçiminde olanları da vardır. Bazı atasözleri manzum özellik gösterir. Ölçülü ve kafiyeli olanları vardır.
