I. Dönem Tanzimat Tiyatrosunun Özellikleri
- Modern anlamda tiyatro ilk defa bu dönemde görül meye başlanmıştır.
- 1839-1856 yılları arasında Türk edebiyatına giren yeni türlerin içinde en önemlisi tiyatrodur.
- Okuma-yazma oranının düşük olduğu o dönemde bir eseri sahnede sergilemek, halka ulaşmada çok daha kısa ve etkili bir yol olarak düşünülmüştür.
- Tiyatro, hem eğlence hem de eğitim aracı olarak kabul görmüştür. Toplumsal konular ve ibretlik tarihsel olaylar tiyatrolarda ele alınmıştır.
- Tanzimat Dönemi'nin ilk kuşak sanatçıları, tiyatroda estetik ve sanat kaygısı gütmemişler, halkı eğlendirerek eğitmeyi, sosyal konular üzerinde bir kamuoyu yaratmayı amaçlamışlar, sade bir dille de bu amaçlarını gerçekleştirmek istemişlerdir.
- Tiyatrolarda; boş inançlar, yanlış Batılılaşma, görücü usulü ile evlenme, özenti, eski gelenekler, mirasyedilik eleştirilir.
- Tiyatrolarda oyunlar çoğunlukla komedi, trajedi, dram ve melodram şeklinde yazılır. Moliere, Shakespeare ve Corneille başta olmak üzere Batı tiyatrosu bu dönemde örnek alınmıştır.
- Tiyatro eserleri teknik açıdan yetersizdir. Tanzimat 1. Dönem tiyatro eserleri okunmak için değil sahnelenmek amacıyla kaleme alınmıştır. Tiyatroda Namık Kemal ön plana çıkar. Oyunlarında kahramanlık duygularını, vatan ve millet sevgisi ve idealistliği işler.
- Batı kültür ve anlayışının toplumumuza yerleşmesi ve gelişmesinde, toplumsal yaşamımızın biçimlenmesinde Tanzimat Dönemi tiyatrocularının büyük katkısı olmuştur.
- Tiyatro bir çeşit Türk toplumunu kökten sarsan Batı kültürünün sosyal ve siyasi hayatımızı yansıtan belge niteliği kazanmıştır.
II. Dönem Tanzimat Tiyatrosunun Özellikleri
- Bu dönemde tiyatro şartlardan dolayı önemini yitirmiştir.
- Tanzimat edebiyatının ikinci dönem tiyatro yazarları ise tiyatronun estetik ve edebi değer taşıyan bir tür olduğunu düşünerek, birinci dönemden farklı bir tiyatro anlayışı yaratmışlardır.
- Daha ağır ve sanatlı bir dil kullanmışlar, sahnelenmesi zor olan konuları işlemişler, "Okunmak için tiyatro" anlayışını getirmişlerdir
- Tiyatrolarda uzun diyalog ve konuşmalara yer verilmiştir.
- Tiyatrolarda dil ağırlaşmış dolayısıyla tiyatrolar, halkı eğitme amacı işlevinden uzaklaşmıştır.
- Uzun diyalog ve konuşmalar da bu dönem tiyatrolarında görülen önemli bir özelliktir.
- Abdülhak Hamit Tarhan, tiyatroda ön plana çıkar. Abdülhak Hamit Tarhan'ın oyunlarında olağanüstülükler ve süslü anlatım göze çarpar.
- Tanzimat II. Dönem tiyatrosunda oyunlarda felsefi, İslami ve tarihi konulara ağırlık verilir.
- Tanzimat II. Dönem tiyatrosunda dil oldukça ağırdır.
