- Refik Halit Karay, edebî hayatına Fecriati’de başlayan sanatçı, çeşitli gazete ve dergilerde yazılar yazmıştır. Millî Edebiyat Dönemi’nin önemli hikâye, roman, fıkra ve mizah yazarıdır. Kalem ve Cem dergilerinde “Kirpi” takma adıyla İttihat ve Terakki Fırkasını eleştiren yazılar yazmış, bu yüzden Anadolu’ya sürgün edilmiştir. Bu dönemde kaleme aldığı Memleket Hikâyeleri adlı eseri ile İstanbul’la sınırlı olan Türk öykücülüğünü Anadolu’ya taşımıştır. Bu eserinde Anadolu halkının bezgin ve ehlikeyif yaşayışını, yalnızlığını, memurların devleti temsil edememelerini anlatmıştır. Eserde Şeftali Bahçeleri, Boz Eşek, Garip Bir Hediye, Yatır, Küs Ömer, Yatık Emine gibi pek çok hikâyeye yer verilmiştir.
- 1922 yılında Aydede adlı mizah dergisini çıkarmış ve aynı yıl Beyrut’a kaçmıştır. Bu dönemde kaleme aldığı Gurbet Hikâyeleri adlı kitap da yazarın bir diğer önemli eseridir. Gurbet Hikâyelerine en bilinen öyküsü olan Eskicinin konusu beş yaşındaki bir çocuğun, memleketinden ayrıldıktan altı ay sonra ilk defa ana diliyle konuşan birini gördüğünde yaşadığı coşkulu sevinçtir.
- Maupassant tarzı hikâyenin Türk edebiyatındaki önemli temsilcilerinden olan sanatçının hikâyelerinin en belirgin özelliği, uzun bir gözlem sonunda yazılmış olmalarıdır. Olayları ve kişileri en ince noktalarına kadar betimler.
- Olayların ve insanların dürüst olmayan, kurnazlık ve menfaatçilikle ilgili yönlerini ortaya çıkarmış, hemen her eserinde mizah ve eleştiriye yer vermiştir,
- Roman ve hikâyelerindeki şahısları, kendi sosyal çevreleri ile veren sanatçı, konuşma dili ve üslubunun bütün doğallığı ve canlılığını eserlerine yansıtmıştır.
- Realist bir anlayışa sahiptir, sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır.
- İstanbul’un İç Yüzü, yazarın ilk ve en başarılı romanıdır. 1920 yılında yayımlanan bu eserde, birbirinden kopuk parçaları mozaikler hâlinde birleştirerek İttihat ve Terakki’nin iş başına gelişinden Birinci Dünya Savaşı günlerine kadar olan İstanbul’u bütün renk ve çizgileriyle yansıtmıştır.
- Daha sonra yazdığı romanları, ticari kaygı gütme sebebiyle sanat yönünden zayıftır.
Eserleri:
Roman: İstanbul’un İç Yüzü, Yezidin Kızı, Çete, Sürgün,
Anahtar, Bu Bizim Hayatımız, Nilgün, Yeraltında Dünya Var, Dişi Örümcek,
Bugünün Saraylısı, 2000 Yılının Sevgilisi, İki Cisimli Kadın, Kadınlar Tekkesi,
Karlı Dağdaki Ateş, Dört Yapraklı Yonca, Sonuncu Kadeh, Yerini Seven Fidan,
Ekmek Elden Su Gölden, Ayın On Dördü, Yüzen Bahçe
Hikâye: Memleket Hikâyeleri, Gurbet Hikâyeleri
Mizah: Sakın Aldanma İnanma Kanma, Kirpinin Dedikleri, Ago Paşa'nın Hatıratı, Ay Peşinde, Tanıdıklarım, Guguklu Saat, Bir İçim Su, Bir Avuç Saçma, İlk Adım, Üç Nesil Ûç Hayat, Makyajlı Kadın, Tanrıya Şikâyet
Anı: Minelbab İlelmihrab, Bir Ömür Boyunca
